|
Đối với mô hình giao tiếp nhân viên y tế – bệnh nhân truyền thống, chính nhân viên y tế là người thiết lập qui tắc làm việc, xác định mục tiêu sức khỏe và ra quyết định trong tất cả vấn đề lâm sàng của bệnh nhân. Mô hình này phù hợp trong quá khứ vì người nhân viên y tế được xã hội xem như là chuyên gia về sức khỏe, là người nắm giữ kiến thức về y khoa, là người có khả năng vận dụng kiến thức để khôi phục sức khỏe người bệnh. Tuy nhiên, mô hình này không quan tâm nhiều đến khía cạnh con người của bệnh nhân: về tâm lý, về sinh lý, về bối cảnh gia đình-xã hội, về các giá trị riêng của bệnh nhân (kinh nghiệm trong quá khứ, cảm nghĩ về tình trạng hiện tại, vấn đề ưu tiên cần giải quyết, các mục tiêu trong cuộc đời...). Chính vì những đặc điểm này, mô hình giao tiếp truyền thông không thể giải thích được câu hỏi vì sao bệnh nhân không tuân thủ điều trị.
Ví dụ trong một nghiên cứu trên bệnh nhân bị bệnh đái tháo đường, các nhà nghiên cứu đã tìm ra rằng mặc dù bệnh nhân được thông tin chi tiết và đầy đủ kiến thức về bệnh đái tháo đường cũng như các lựa chọn điều trị tối ưu, kết quả nghiên cứu cho thấy có vẻ rằng chất lượng cuộc sống bệnh nhân bị rối loạn nhiều bởi việc điều trị bệnh hơn là bản thân của bệnh.2.
Các vấn đề sức khỏe mãn tính (sức khỏe và bệnh mãn tính) cần có cách tiếp cận mới (nhân sinh quan mới) bởi vì việc điều trị kéo dài suốt đời và yếu tố tham gia của bệnh nhân là cực kỳ quan trọng. Cách tiếp cận mới này là “chăm sóc dựa trên sự cộng tác” trong đó khuyến khích bệnh nhân tự chăm sóc theo dõi sức khỏe của bản thân (collaborative care = promoting self-management). Với cách tiếp cận này, trao đổi – hội thoại giữa nhân viên y tế và bệnh nhân sẽ bắt đầu bằng kế hoạch tập trung trên các ưu tiên của người bệnh cũng như các khuyến cáo chăm sóc của bác sĩ. Việc ra quyết định điều trị - chăm sóc sẽ dựa trên cơ sở có trao đổi – thảo luận giữa bệnh nhân và ê kíp điều trị3.
|
Chăm sóc hợp tác (collaborative care: promoting self-management): nâng cao ý thức tự chăm sóc-quản lý sức khỏe
|
| |
Mô hình truyền thống
|
Mô hình cộng tác
|
|
Tương tác
|
Dựa trên mối bận tâm của người chăm sóc – nhân viên y tế
|
Dựa trên mối bận tâm của cả bệnh nhân và nhân viên y tế
|
|
Thay đổi hành vi
|
Đến từ kiến thức y khoa
|
Đến từ kỳ vọng của người bệnh và kiến thức y khoa
|
|
Mục tiêu
|
Tuân thủ điều trị
|
Tự quản lý hiệu quả
|
|
Quyết định
|
Thực hiện bởi nhân viên y tế
|
Thực hiện bởi người bệnh với sự hỗ trợ của nhân viên y tế.
|
Trong khuôn khổ chương trình đào tạo về chăm sóc bệnh mãn tính, chúng ta cần xây dựng một mô hình giao tiếp. Trong đó, bằng các phương pháp khác nhau cho phép chúng ta hỗ trợ bệnh nhân trong việc củng cố quản lý và theo dõi tình trạng sức khỏe mãn tính của chính người bệnh một cách hiệu quả trên cơ sở vận dụng các nguồn lực nội tại và bên ngoài. Các nhà nghiên cứu đã chỉ 5 kỹ thuật khác nhau cho phép hỗ trợ giao tiếp giữa bệnh nhân và bác sĩ trong quản lý bệnh mãn tính (3).
Sau đây xin giới thiệu 5 kỹ thuật đầu tiên để thiết lập mối quan hệ cộng tác giữa bác sĩ và bệnh nhân giúp cải thiện việc theo dõi bệnh mạn tính:
|
