Viêm tai xương chũm cấp tính

(Tham khảo chính: ICPC )

Dịch tễ 

•  Viêm tai xương chũm cấp tính (acute mastoiditis) là biến chứng của viêm tai giữa cấp tính (acute otitis media - AOM) khi nhiễm trùng lan từ hòm nhĩ vào hệ thống khí bào xương chũm. 
•  Thường gặp ở trẻ em do hệ thống miễn dịch chưa hoàn thiện và cấu trúc vòi nhĩ (Eustachian tube) ngắn và nằm ngang hơn so với người lớn, dễ bị tắc nghẽn. 
•  Tỷ lệ mắc bệnh đã giảm đáng kể nhờ việc sử dụng kháng sinh phổ rộng trong điều trị AOM. Tuy nhiên, vẫn là một bệnh lý cần được quan tâm do khả năng gây biến chứng nội sọ nghiêm trọng. 

Nguyên nhân 

•   Nhiễm trùng lan từ tai giữa:  Tác nhân gây bệnh thường là vi khuẩn từ AOM, bao gồm Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae và Moraxella catarrhalis. 
•   Yếu tố nguy cơ:  
  •  Điều trị AOM không đầy đủ hoặc không hiệu quả. 
  •  Suy giảm miễn dịch. 
  •  Bệnh lý tai giữa mạn tính (ví dụ, viêm tai giữa ứ dịch, cholesteatoma). 
  •  Cấu trúc giải phẫu bất thường của xương chũm (ví dụ, hệ thống khí bào kém phát triển). 

Triệu chứng 

•   Triệu chứng tại chỗ:  
  •  Đau tai dữ dội, liên tục, lan ra vùng xương chũm sau tai. 
  •  Sưng nề, đỏ vùng xương chũm. 
  •  Đẩy vành tai ra trước và xuống dưới (dấu hiệu cổ điển). 
  •  Chảy mủ tai kéo dài (> 10 ngày) qua lỗ thủng màng nhĩ. 
  •  Ống tai ngoài phù nề, hẹp. 
  •  Đau khi ấn vùng xương chũm. 
•   Triệu chứng toàn thân:  
  •  Sốt, mệt mỏi, kém ăn. 
  •  Quấy khóc ở trẻ nhỏ. 

Điều trị 

•   Kháng sinh:  Sử dụng kháng sinh phổ rộng đường tĩnh mạch, sau đó chuyển sang đường uống khi tình trạng cải thiện. Lựa chọn kháng sinh dựa trên kết quả kháng sinh đồ. 
•   Rạch màng nhĩ:  Thực hiện nếu màng nhĩ căng phồng để dẫn lưu mủ từ hòm nhĩ. 
•   Phẫu thuật:  
  •   Mổ rạch xương chũm (mastoidectomy):  Thực hiện nếu điều trị nội khoa thất bại, nghi ngờ có biến chứng nội sọ hoặc có cholesteatoma. Mục đích là dẫn lưu mủ, loại bỏ tổ chức viêm và xương bệnh. 
  •   Đặt ống thông khí tai giữa:  Cân nhắc đặt ống thông khí để cải thiện thông khí tai giữa và ngăn ngừa tái phát. 

Dự phòng 

•   Điều trị AOM kịp thời và triệt để:  Sử dụng kháng sinh theo đúng chỉ định, theo dõi sát sau điều trị. 
•   Chăm sóc tai mũi họng:  Vệ sinh mũi họng thường xuyên, điều trị triệt để các bệnh lý tai mũi họng mạn tính (ví dụ, viêm mũi xoang, viêm VA). 
•   Tăng cường sức đề kháng:  Chế độ dinh dưỡng đầy đủ, tiêm chủng đầy đủ.
•