|
1. Khái niệm:
Chậm phát triển tâm thần (intellectual disability) là một nhóm các rối loạn phát triển thần kinh đặc trưng bởi những khiếm khuyết về chức năng trí tuệ và thích ứng biểu hiện trước 18 tuổi.
- -Thiểu năng trí tuệ: Trẻ gặp khó khăn trong việc học tập, suy luận, giải quyết vấn đề và hiểu các khái niệm trừu tượng.
- -Kém thích nghi: Khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày, giao tiếp xã hội và tự chăm sóc bản thân.
2. Nguyên nhân:
Chậm phát triển tâm thần có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
- -Yếu tố di truyền: Hội chứng Down, hội chứng Fragile X, các rối loạn chuyển hóa di truyền.
- -Yếu tố trước sinh: Nhiễm trùng trong thai kỳ (rubella, CMV), tiếp xúc với chất độc hại, suy dinh dưỡng của người mẹ.
- -Yếu tố chu sinh: Sinh non, thiếu oxy não, chấn thương khi sinh.
- -Yếu tố sau sinh: Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương (viêm màng não, viêm não), chấn thương sọ não, ngộ độc.
3. Biểu hiện lâm sàng:
- -Suy giảm khả năng nhận thức: Trí nhớ kém, khó tập trung, khả năng học tập hạn chế, khó hiểu các khái niệm trừu tượng, suy luận và giải quyết vấn đề kém.
- -Kém thích nghi: Khó khăn trong việc tự chăm sóc bản thân, giao tiếp xã hội, học tập và làm việc.
- -Các vấn đề về hành vi: Tăng động, giảm chú ý, hành vi gây hấn, tự gây thương tích, rối loạn giấc ngủ.
- -Các vấn đề về thể chất: Dị tật bẩm sinh, chậm phát triển vận động, động kinh, rối loạn ngôn ngữ.
4. Phân loại:
- -Chậm phát triển tâm thần mức độ nhẹ: IQ từ 50-70. Trẻ có thể học tập ở trường phổ thông với sự hỗ trợ.
- -Chậm phát triển tâm thần mức độ trung bình: IQ từ 35-50. Trẻ cần sự hỗ trợ đặc biệt trong học tập và sinh hoạt.
- -Chậm phát triển tâm thần mức độ nặng: IQ từ 20-35. Trẻ cần sự chăm sóc và hỗ trợ toàn diện.
- -Chậm phát triển tâm thần mức độ rất nặng: IQ dưới 20. Trẻ cần sự chăm sóc và hỗ trợ đặc biệt trong suốt cuộc đời.
5. Chẩn đoán:
-Đánh giá lâm sàng: Lịch sử bệnh, khám sức khỏe, đánh giá các kỹ năng phát triển.
-Trắc nghiệm tâm lý: Đánh giá chỉ số thông minh (IQ) và các kỹ năng thích nghi.
-Xét nghiệm cận lâm sàng: Tìm kiếm nguyên nhân gây bệnh.
6. Điều trị:
Hiện nay chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn chậm phát triển tâm thần. Tuy nhiên, các biện pháp can thiệp sớm và hỗ trợ toàn diện có thể giúp trẻ phát triển tối đa khả năng của mình.
- -Giáo dục đặc biệt: Giúp trẻ phát triển các kỹ năng học tập, giao tiếp, xã hội và tự chăm sóc bản thân.
- -Vật lý trị liệu và hoạt động trị liệu: Giúp trẻ phát triển các kỹ năng vận động và thích nghi.
- -Ngôn ngữ trị liệu: Giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp.
- -Tư vấn tâm lý: Hỗ trợ trẻ và gia đình đối phó với các vấn đề về tâm lý và hành vi.
- -Thuốc: Điều trị các vấn đề về hành vi và các bệnh lý kèm theo.
7. Tiên lượng:
Tiên lượng của chậm phát triển tâm thần phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ nặng nhẹ và các biện pháp can thiệp. Với sự hỗ trợ phù hợp, trẻ chậm phát triển tâm thần có thể học tập, làm việc và sống một cuộc sống ý nghĩa. Lưu ý: Cần sử dụng thuật ngữ "chậm phát triển tâm thần" thay cho "thiểu năng trí tuệ" để tránh kỳ thị và phân biệt đối xử. Cần tôn trọng và bảo vệ quyền lợi của trẻ chậm phát triển tâm thần. Tài liệu tham khảo: American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. World Health Organization. (2019). International Classification of Diseases (11th Revision). Geneva, Switzerland: World Health Organization.
|
