Bán trật khớp vai và đau vai bên liệt là một biến chứng phổ biến. Phân tích các nguyên nhân có thể gây ra vấn đề này ở bệnh nhân và trình bày các biện pháp PHCN để phòng ngừa và quản lý.
Bán trật khớp vai bên liệt là một biến chứng thường gặp, gây đau và hạn chế khả năng phục hồi chức năng chi trên.
Nguyên nhân:
Mất trương lực cơ (Giai đoạn liệt mềm): Các cơ quanh khớp vai (đặc biệt là cơ trên gai và cơ delta) bị liệt, không còn khả năng giữ vững chỏm xương cánh tay trong ổ chảo. Trọng lực của cánh tay sẽ kéo chỏm xương xuống dưới, gây bán trật.
Co cứng cơ (Giai đoạn liệt cứng): Sự co cứng không đồng đều của các cơ quanh vai, đặc biệt là các cơ khép và xoay trong (như cơ ngực lớn, cơ lưng rộng) có thể kéo chỏm xương vào vị trí sai lệch, gây đau và hạn chế vận động.
Chăm sóc không đúng cách: Việc kéo tay bệnh nhân khi di chuyển, hoặc để cánh tay treo thõng không nâng đỡ có thể gây tổn thương các cấu trúc mềm quanh khớp (bao khớp, dây chằng) và làm tình trạng bán trật nặng hơn.
Mất cảm giác: Bệnh nhân không nhận biết được tư thế sai hoặc các cử động gây hại cho khớp vai.
Biện pháp PHCN để phòng ngừa và quản lý:
Đặt tư thế đúng: Luôn nâng đỡ chi trên bên liệt ở mọi tư thế. Khi nằm, kê gối dưới vai và cánh tay. Khi ngồi, đặt tay lên gối hoặc bàn.
Sử dụng đai treo tay hoặc dụng cụ hỗ trợ: Khi bệnh nhân ngồi hoặc đứng, có thể sử dụng các loại đai treo tay chức năng để nâng đỡ, giảm tác động của trọng lực. Tuy nhiên, cần tránh để tay bất động quá lâu trong đai.
Vận động khớp vai đúng cách:
Khi tập vận động thụ động khớp vai, cần đảm bảo xương bả vai di chuyển nhịp nhàng cùng xương cánh tay. Không bao giờ nâng tay lên quá 90 độ nếu xương bả vai không xoay lên.
Thực hiện các bài tập vận động nhẹ nhàng, trong tầm không đau.
Giáo dục bệnh nhân và người nhà: Hướng dẫn gia đình cách nâng đỡ tay liệt khi di chuyển bệnh nhân (ví dụ: đỡ từ thân mình, xương bả vai, không cầm nắm hay kéo tay liệt).
Kích thích điện chức năng (FES): Có thể áp dụng dòng điện để kích thích các cơ trên gai và delta, giúp tăng cường trương lực cơ và cải thiện độ vững của khớp vai.
Kiểm soát đau: Sử dụng các phương pháp vật lý trị liệu như nhiệt trị liệu, TENS để giảm đau nếu có.
