|
Ngứa kèm với sang thương da nguyên phát là thể lâm sàng thường gặp nhất trong chăm sóc ngoại chẩn. Bản thân dấu hiệu ngứa không có nhiều thông tin, mà chính sang thương da giúp gợi ý thông tin nguyên nhân. Điểm lưu ý cần tách bạch loại bỏ những sang thương thứ phát, không giúp chẩn đoán (vết gãi, mày da...) với sang thương nguyên phát. Kỹ năng quan sát và nhận biết sang thương da thuộc chuyên ngành da liễu và không nằm trong khuôn khổ nội dung của bài này.
Đối với trường hợp không có bất kỳ thương tổn nào trên da, việc khám nghiệm cần hướng tìm kiếm các thể bệnh nội khoa và thần kinh mạch máu. Việc định hướng khảo sát tùy thuộc vào triệu chứng lâm sàng gợi ý. Nếu vàng da được ghi nhận, chẩn đoán tắc mật trong gan và sau gan có thể được đặt ra. Một số gợi ý khác có thể thấy trong các bệnh suy thận, nhược giáp, đái tháo đường, thai kỳ... Thể mạch máu và thần kinh có đặc điểm chuyên biệt với diện phân bố giới hạn theo vùng phân bố của mạch máu và thần kinh có thể kèm theo các biểu hiện về da như phù, loét thiểu dưỡng, hoại tử...
Thể ngứa tâm thần thuộc nhóm chẩn đoán loại trừ. Về mặt lâm sàng hầu như không ghi nhận dấu chứng đặc thù. Một số thông tin gợi ý như dấu hư móng tay do tật cắn móng khi căng thẳng; dấu lichen hóa một vùng da hậu quả của kích thích vật lý kéo dài tại một vị trí; vẻ mặt trầm cảm kém tiếp xúc, vệ sinh thân thể kém cũng có thể gợi ý nguyên nhân ngứa – dị cảm da tâm thần. Các mô tả về ngứa sẽ giống với ảo giác về xúc giác hơn là ngứa đơn thuần. Bệnh nhân có thể mô tả có cảm giác kiến bò, giun bò trong da, gây cảm giác khó chịu dữ dội. Bệnh nhân thường có khuynh hướng đáp ứng thái quá, tự gây sang thương trầy da, sướt ra, rách da nặng nề, không tương xứng với mức độ ngứa. Da bị thương tổn có xuất huyết, viêm da, nhiễm trùng lại càng làm nặng thêm tình trạng ngứa, ngoài ra còn làm sai lệch bởi các dấu hiệu sang thương da thứ phát, gây chẩn đoán khó khăn hơn rất nhiều. Diện phân bố thương tổn thứ phát của ngứa có thể gợi ý bệnh thuộc nhóm nguyên nhân này (xin xem thêm bài tiếp cận sang thương da). Ngoài ra các dấu chứng phụ liên đới đến rối loạn cơ năng cũng có thể giúp gợi ý chẩn đoán tình trạng ngứa theo cơ chế tâm thần như tình trạng mất ngủ, kén ăn, sụt cân, mệt mỏi kéo dài, rối loạn kinh nguyệt ở nữ, kém giao tiếp...
Trong trường hợp không có tổn thương da nguyên phát, nên xem xét việc đánh giá bệnh lý hệ thống các cơ quan bao gồm việc các rối loạn tuyến giáp, u lympho, bệnh thận, bệnh gan, và đái tháo đường. Những gợi ý nguyên nhân gây bệnh ít nghiêm trọng bao gồm độ tuổi trẻ hơn, các triệu chứng khu trú, đợt cấp, và mối liên hệ rõ ràng với việc tiếp xúc bệnh hoặc đi du lịch gần đây. Nếu bệnh nhân có triệu chứng ngứa mãn tính hoặc lan tỏa, lớn tuổi, và thăm khám phát hiện bất thường, thì cần quan tâm nhiều hơn với các bệnh lý hệ thống ẩn bên dưới. Đánh giá ban đầu của bệnh hệ thống bao gồm công thức máu, hormone tuyến giáp, đường huyết lúc đói, phosphatase kiềm, bilirubin, urê và creatinin huyết. Hodgkin lymphoma là bệnh ác tính liên quan chặt chẽ nhất với triệu chứng ngứa. Triệu chứng này ảnh hưởng đến 30% bệnh nhân mắc Hodgkin lymphoma. Chụp X quang ngực là cần thiết khi nghi ngờ u lympho.
Nếu không thể xác định chẩn đoán rõ ràng sau khi hỏi bệnh sử và khám thực thể hoặc điều trị theo kinh nghiệm ban đầu không hiệu quả, nên thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng ban đầu nhằm đánh giá bệnh lý hệ thống. Trong trường hợp nghĩ đến khả băng mắc bệnh suy giảm miễn dịch hoặc lymphoma có thể kiểm tra kháng thể virus gây suy giảm miễn dịch (human immunodeficiency virus antibody assay) và chụp X quang ngực. Có thể chuyển chuyên khoa để bệnh nhân có thể được làm các xét nghiệm chuyên sâu hơn như sinh thiết, cấy da hoặc tổn thương.
|
