VMN vi trùng

(Tham khảo chính: ICPC )

Là một trường hợp chẩn đoán và điều trị khẩn, biểu hiện bằng một bệnh cảnh viêm màng não nặng ảnh hưởng tổng trạng, ý thức u ám, bứt rứt.

Chẩn đoán căn nguyên dựa trên:

Tìm thấy mầm bệnh trong DNT và/hay cấy máu, thực hiệm một cách hệ thống trước khi cho kháng sinh (đôi khi tìm thấy vi khuẩn trong phết họng);

Tìm một ổ nhiễm trùng khác: nước tiểu (TPTNT), màng phổi (X-quang ngực), TMH (khám TMH, chụp X-quang xoang), viêm nội tâm mạc;

Tìm một yếu tố nguy cơ, dò xương-màng cứng: tiền căn chấn thương, viêm màng não, sổ mũi một bên, những đợt chảy mũ tai; bilan bao gồm CT sàn sọ và tìm chổ dò DNT vào khoang mũi, vào tai bằng xạ hình DNT (làm cách xa thời điểm viêm màng não).

Viêm màng não – màng tủy do não mô cầu
Là nguyên nhân thường gặp nhất

Là một bệnh dịch tể, lây, do não mô cầu, một song cầu Gram âm nội – ngoại bào, rất bị phá hủy trong môi trường lạnh. Bệnh có thể có viêm mũi họng trước đó. Cần nghĩ đến khi bệnh nhân có đau khớp hay viêm khớp (có mủ, có vi trùng), đợt herpes cấp (không đạc trưng), có nổi ban dạng sần-mụn mủ và nhất là tử ban xuất huyết, đôi khi mụn mủ-máu hoặc bóng nước (có thể lấy mẫu phân lập mầm bệnh) hay hơn nữa là ban hoại tử xuất huyết và lan tỏa trong tử ban lan tỏa.

Tử ban lan tỏa:

Nhiễm trùng huyết não mô cầu thể nặng, tỉ lệ tử vong 20-25%;
Tử ban hoại tử xuất huyết, lan tỏa;
Tình trạng sốc nhiễm trùng (ý thức u ám, lẫn, tụt huyết áp, da nổi vân, thiểu niệu …);
Xuất huyết nội tạng và nhất là xuất huyết thượng thận (hội chứng Waterhouse);
Hội chứng màng não không có hoặc rất kín đáo;
Đông máu nội mạch lan tỏa;
DNT: dịch trong, không phản ứng tế bào, rất nhiều vi trùng.
Viêm màng não do phế cầu trùng
Nên nghĩ đến trong những tình huống:

Cơ địa: nghiện rượu, đái tháo đường, người già, suy giảm miễn dịch, cắt lách, bệnh hồng cầu hình liềm;
Dò xương – màng cứng;
Cần tìm một cách thường quy ổ nhiễm trùng tai mũi họng, phổi + + +.
Bệnh cảnh lâm sàng: thường nặng. bệnh nhân có thể đến trong tình trạng hôn mê, co giật, có triệu chứng thần kinh, rối loạn thần kinh thực vật, đôi khi có tử ban lan tỏa (trường hợp cắt lách). Protein /DNT thường tăng rất cao. Phế cầu trùng là một song cầu Gram dương, có vỏ, ngoại bào. Cần xác định mức độ nhạy kháng sinh bêtalactam của vi khuẩn.

Viêm màng não do Haemophilus influenzae
Tấn công trên trẻ em từ 6 tháng đến 6 năm tuổi hoặc bệnh nhân suy giảm miễn dịch, bệnh thường kèm theo một ổ nhiễm từ đường tai mũi họng, phổi. Khởi phát đôi khi dễ nhầm lẫn và hội chứng màng não đôi khi rất kín đáo. Cũng có thể có hồng ban da. Haemophilus là một trực khuẩn Gram âm nhỏ, nội và ngoại bào, ngày càng đề kháng với penicilline A, còn nhạy với cephalosporin thế hệ 3.

Viêm màng não do listeria

Cần phải biết để nghĩ đến chẩn đoán nhiễm trùng não – màng não do listeria, một nguyên nhân viêm não màng não trên trẻ sơ sinh, nhưng cũng có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Ở người lớn bệnh sẽ khởi phát khi có điều kiện thuận lợi: có thai, một cơ địa bệnh lý (xơ gan) hoặc suy giảm miễn dịch (miễn dịch tế bào), nhưng cũng có thể gặp trên người thường, nhất là sau 50 tuổi.

Về lâm sàng: bệnh có thể biểu hiện bằng một bệnh cảnh viêm não – màng não hoặc viêm não sau (tổn thương thân não), khi đó biểu hiện màng não có thể kín đáo; những dấu hiệu gợi ý chẩn đoán gồm:

Tổn thương thân não: liệt nhiều dây thần kinh sọ não, liệt vận nhãn và giảm thị lực, hội chứng chéo, rối loạn thần kinh thực vật;
Hội chứng tiểu não hai bên và bất đối xứng;
Tăng trương lực, run ngoại tháp, vận động bất thường.
Sinh hóa: tăng bạch cầu đơn nhân máu là dấu hiện cổ điển nhưng ít gặp. Vi khuẩn Listeria, một cầu-trực khuẩn Gram dương, hiếm khi tìm được bằng xét nghiệm trực tiếp; vi trùng mọc chậm khi cấy (5-6 ngày) và đôi khi khó định danh. Trong trường hợp DNT vô trùng, cấy máu, thường dương tính, có thể là bằng chứng duy nhất của nhiễm Listeria. Ngoài ra còn có test huyết thanh miễn dịch chẩn đoán Listeria.

Cần lưu ý là Listeria kháng với Cephalosporin.

Các mầm bệnh khác
Nghi ngờ các vi khuẩn kỵ khí nếu có ổ nhiễm trùng vùng tai mũi họng và răng hàm mặt.

Viêm màng não do tụ cầu, khi có viêm đĩa đệm - đốt sống, nhiễm trùng huyết, sau can thiệp ngoại khoa thần kinh.

Tải về tài liệu chính .....(xem tiếp)