|
Ngoài những nguyên nhân chủ yếu nói trên, còn có một số yếu tố có thể tác động như một nguyên nhân hoặc hình thành yếu tố thuận lợi cho bệnh tâm thần phát sinh như yếu tố di truyền, miễn dịch, yếu tố về lứa tuổi, giới tính, tình trạng sức khoẻ toàn thân đều có ảnh hưởng nhất định đến sự hình thành và diễn biến của từng loại bệnh và các thể bệnh tâm thần.
4.1. Di truyền
Yếu tố di truyền cũng có khi là nguyên nhân nhưng cũng có khi chỉ là yếu tố thuận lợi cho việc phát triển bệnh. Người ta chú ý đến yếu tố di truyền trong những bệnh như: tâm thần phân liệt, bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực... Tuy nhiên di truyền trong những trường hợp này cũng chỉ là yếu tố thuận lợi cho bệnh phát sinh mà thôi. Thí dụ: có gia đình cả bố và mẹ bị rối loạn tâm thần mà các con của họ thì bình thường và ngược lại có người bị bệnh tâm thần mà trong tiền sử gia đình không có ai bị bệnh tương tự. Khi nghiên cứu rối loạn tâm thần ở các cặp song sinh cùng trứng và khác trứng, người ta nhấn mạnh vai trò di truyền trong các bệnh tâm thần.
Tuy nhiên, các nghiên cứu không xác định được gen di truyền mà người ta chỉ tìm được các yếu tố di truyền về thể tạng và cơ địa. Trên cơ sở đó, dưới tác động của các yếu tố khác hoặc tác nhân có hại, có thể phát sinh ra các bệnh tâm thần khác nhau. Những yếu tố nguy cơ này đóng một vai trò quan trọng trong việc xuất hiện các yếu mang tính di truyền. Thí dụ: trong khởi phát tâm thần phân liệt có người bắt đầu sau nhiễm khuẩn, có người bắt đầu sau một chấn thương tâm lí hoặc chấn thương sọ não, đôi khi còn gặp sau khi sinh đẻ. Mặc dù vậy, vấn đề di truyền trong bệnh lí tâm thần còn là một vấn đề bí ẩn. Do người ta chưa tìm thấy gen di truyền và phương thức di truyền bệnh này.
4.2. Nhân cách
Nhân cách bao gồm toàn bộ đặc điểm tâm lí của một con người, là tổng hợp những nét riêng biệt của một con người, làm cho người này có những nét khác hẳn với người kia. Nhân cách bao gồm nhiều thành phần như: xu hướng (khuynh hướng, ham thích), khí chất, tính cách, năng lực, loại hình thần kinh.
Nếu nhân cách mạnh, bền vững thì khả năng chống đỡ bệnh tật tốt hoặc nếu bị bệnh thì khả năng hồi phục cũng nhanh hơn so với người có nhân cách yếu và nhân cách không thăng bằng.
Đôi khi loại hình thần kinh đóng một vai trò quyết định trong các thể lâm sàng của bệnh. Thí dụ: như bệnh tâm căn hysteria thường chỉ xuất hiện ở người có loại hình thần kinh yếu, không thăng bằng và có xu hướng nghệ sĩ, ích kỉ.
4.3. Lứa tuổi
Mỗi lứa tuổi đều có một đặc điểm tâm lí và sinh lí khác nhau. Vì vậy khi bị bệnh tâm thần thì tùy theo lứa tuổi mà biểu hiện lâm sàng, tiến triển và tiên lượng của bệnh cũng khác nhau.
Trẻ em là những yếu tố nguy cơ phát sinh các bệnh tâm căn như: rối loạn tâm căn lo âu hoặc tâm căn ám ảnh sợ. Tuổi dậy thì và tuổi thanh niên dễ phát sinh bệnh tâm thần phân liệt và các trạng thái stress tâm lí. Ngược lại, ở tuổi già dễ bị các bệnh loạn tâm thần thực tổn như: teo não, xơ vữa mạch não, cao huyết áp,...
4.4. Giới tính
Giới tính ảnh hưởng rất lớn đến việc phát sinh các bệnh tâm thần. Nữ giới thường có những rối loạn tâm thần ở các thời kì khác nhau trong trong quá trình hoạt động của tuyến sinh dục.
Trong các thời kì dậy thì, bắt đầu có kinh nguyệt, thời kì sinh đẻ, thời kì kinh thường hay phát sinh các bệnh tâm thần nhất. Đây là thời kì khủng hoảng cả về sinh lí và tâm lí dễ bị tác động bởi các yếu tố ngoại lai. Ở nữ giới thường hay gặp một số bệnh tâm thần như: tâm căn hysteria, rối loạn khí sắc chu kì, rối loạn trầm cảm, rối loạn lo âu. Ngược lại ở nam giới hay gặp các bệnh rối loạn tâm thần do rượu, rối loạn tâm thần do nhiễm độc, rối loạn tâm thần do chấn thương sọ não.
4.5. Các yếu tố cơ thể
Giai đoạn khởi phát các bệnh rối loạn tâm thần thường xuất hiện khi sức khoẻ cơ thể bị giảm sút do thiếu dinh dưỡng kéo dài, làm việc quá sức, mất ngủ kéo dài, sau một bệnh nhiễm khuẩn nặng hoặc các bệnh khác,... Ngược lại, chính các rối loạn tâm thần cũng làm cho cơ thể suy sụp tạo thành vòng luẩn quẩn. Vì vậy trong điều trị các bệnh rối loạn tâm thần cần phải điều trị toàn diện thì bệnh mới nhanh hồi phục.
|
