Run khi duy trì tư thế nhất định

(Tham khảo chính: Võ Thành Liêm )

1. Run sinh lý tăng cường (accentuated physiologic tremor)

Ở trạng thái bình thường, các động tác của cơ thể đều có tình trạng run nhất định được xem là run sinh lý (xem thêm phần cơ chế của run cơ). Run xuất hiện khi có sự co và phối hợp của 2 nhóm cơ đối vận nhằm giúp duy trì một bộ phận cơ thể ở một tư thế nhất định nên nó được xếp vào nhóm run khi duy trì tư thế nhất định. Run sinh lý có tần số cao khoảng 10-12 nhịp/giây, có biên độ rất rất thấp nên hầu như không thể nhận thấy trong sinh hoạt hằng ngày.

Có nhiều yếu tố sinh lý và bệnh lý có thể làm tăng nặng tình trạng run này, thông thường là thông qua cơ chế cường hoạt động giao cảm⁴.

• Các thuốc làm cường hoạt động giao cảm: thuốc đồng vận beta (terbutaline, isoproterenol, sabutamol), epinephrine, amphetamine, ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI), chống trầm cảm ba vòng, levodopa, nicotine, các thuốc nhóm xanthine như theophylline, corticosteroid, hormon tuyến giáp, verapamil và cafeine.
• Tình trạng lo lắng, kích thích, bức rứt, đau mỏi cơ, rối loạn giấc ngủ
• Hạ đường huyết gây tăng tiết epinephrine (adrenaline)
• Cường giáp, viêm tuyến giáp cấp, bệnh Basedow
• Sốt do bất kỳ nguyên nhân gây đáp ứng viêm toàn thân: bao gồm tác nhân nhiễm trùng và không nhiễm trùng
• Hội chứng cai rượu, cai thuốc lá và các chất kích thích khác.
• Các loại thuốc và chất độc có gây tăng tình trạng run sinh lý thông qua các cơ chế khác như lithium, chống trầm cảm ba vòng, corticoid, valproate, bromides, thủy ngân, chì, arsenic.

Run do cường sinh lý là nguyên nhân thường gặp nhất của thể lâm sàng run khi giữ tư thế ở vị trí nhất định và run khi cử động. Do vậy, khi gặp thể lâm sàng này, chúng ta cần đánh giá một cách toàn diện tìm kiếm các nguyên nhân đã trình bày ở trên trước khi tìm kiếm nguyên nhân bệnh lý thần kinh. 

2. Run do nguyên nhân tâm lý

Việc phân biệt giữa thể run cho nguyên nhân tâm lý với các thể lâm sàng khác thường không dễ dàng. Lý do giải thích được đưa ra là do sự không hằng định của triệu chứng, xuất hiện đột ngột, biến nhanh và tái lập nhanh, đặc điểm của run không đồng nhất. Triệu chứng run có liên đới đến các biến cố stress mà người bệnh đang chịu đựng. Do tính chất khó đánh giá và nhận biết nên việc xác định được tỷ lệ hiện mắc của thể bệnh này gặp nhiều khó khăn, hiện chưa có số liệu báo cáo chính thức về chỉ số này.

Đặc điểm của run do tâm lý:

• Xuất hiện đột ngột
• Không có triệu chứng thần kinh khác đi kèm
• Đặc điểm triệu chứng run thay đổi, không hằng định
• Có nhiều triệu chứng cơ năng, thần kinh thực vật khác tạo nên bệnh cảnh không điển hình
• Không có bất kỳ bất thường ghi nhận trên xét nghiệm sinh học, hình ảnh học
• Có tiền căn – bệnh sử liên quan đến bệnh tâm lý
• Có biểu hiện rối loạn thăng bằng
• Có tiền căn rối loạn cơ năng
• Đáp ứng với điều trị placebo, tự hết – tự tái phát
• Run tăng lên khi chú ý và giảm đi khi bị gây mất tập trung
• Không đáp ứng với thuốc điều trị run đặc hiệu